Fazy stałej substancji rozpuszczonej

Krzywe kreskowane na rysunku 21 odpowiadają stanom równowagi nietrwałej. Jak widać z wykresu, we wszystkich warunkach w zetknięciu z roztworem nasyconym siedmiohydrat jest fazą nietrwałą, gdyż jego krzywa rozpuszczalności na całym przebiegu leży powyżej krzywej dla dziesięciohydratu.

Podczas oziębiania nasyconego roztworu soli, np. AgNOg, wydziela się z początku coraz więcej fazy stałej substancji rozpuszczonej. W dostatecznie niskiej temperaturze pojawiają się obok kryształów soli kryształy rozpuszczalnika, tj. lodu. Układ zawiera już nie trzy, a cztery fazy: sól, lód, roztwór i parę. Zgodnie z regułą faz jest on układem niezmiennym (z = 2 + 2 — 4 = 0), tzn. dalsze krzepnięcie roztworu cdbywa się w ściśle określonej temperaturze i wobec niezmiennnego składu roztworu. Oba składniki tworzą wprawdzie osobne kryształy, lecz wydzielają się z cieczy w tym samym stosunku ilościowym, w jakim zawarte są w nasyconym roztworze. Powstaje drobnokrystaliczna mieszanina obu substancji o ściśle określonym składzie ilościowym, zwana mieszaniną eutektyczną lub krótko eutektyką. Temperatura, w której eutektyką znajduje się w stanie równowagi z roztworem ciekłym o tym samym składzie ilościowym, nosi nazwę temperatury eutek- tycznej.

Na rysunku 22 przedstawiono dla układu AgN03-H20 pełny wykres zależności pomiędzy temperaturą a składem roztworu, będącego w równowadze z fazą stałą. Układ osi jest tu inny niż na rysunku 21 temperaturę odkłada się wzdłuż osi rzędnych, skład mieszaniny wzdłuż osi odciętych. Krzywa AE podaje wpływ temperatury na skład roztworu w równowadze z lodem jako fazą stałą. Nazwać ją można krzywą krzepnięcia roztworu. Wzdłuż krzywej EB natomiast ustala się równowaga pomiędzy roztworem nasyconym a solą stałą. Jest to krzywa rozpuszczalności soli. Punkt przecięcia obu krzywych E podaje warunki, w ja- kich współistnieć mogą oba składniki w stanie stałym, nasycony roztwór oraz para. Współrzędnymi jego są: temperatura eutektyczna oraz skład eutektyki. Punkt ten nosi nazwę punktu eutektycznego. Jak widać na wykresie, temperatura eutektyczna jest najniższą temperaturą, w jakiej istnieć może roztwór w stanie ciekłym.