Prawo stałości kątów dwuściennych

Postać wielościanu, jaką przybiera kryształ swobodnie narastający w ośrodku ciekłym lub gazowym, stanowi również wyraz zewnętrzny jego anizotropii, a mianowicie różnej szybkości narastania w różnych kierunkach. Szybkość narastania w kierunkach równoległych jest natomiast zawsze jednakowa, tak iż poszczególne ściany pozostają podczas wzrostu kryształu równoległe do swoich poprzednich położeń. Na rysunku 55 przedstawiającym schematycznie proces narastania różnych ścian kryształu, odcinek xy jest miarą szybkości narastania ściany AB, odcinek uv — ściany BC, wz — ściany CD itd. Z rysunku widać, że ściany narastające z największą szybkością ulegają zanikowi, a do największego rozwoju dochodzą ściany o najmniejszej szybkości narastania. W ten sposób kryształy tej samej substancji mogą przybierać bardzo rozmaitą postać zewnętrzną, zawsze jednak kąty dwuścienne pomiędzy analogicznymi ścianami pozostają niezmienne w stałej temperaturze.

Owa stałość kątów dwuściennych, stwierdzona po raz pierwszy przez S te non a (1669), stanowi jedno z podstawowych praw krystalografii geometrycznej. Stałość ta w wielu przypadkach może służyć jako kryterium rozpoznawcze kryształów danej substancji, daleko pewniejsze niż ich pokrój ogólny (tzw. „habitus”). Ten bowiem może często ulec zniekształceniu na skutek warunków wzrostu kryształu. Toteż badanie postaci krystalicznej rozpoczyna się zawsze od pomiaru jej kątów dwuściennych. Rysunek 56 przedstawia schematycznie kilka kryszta- łów ałunu (siarczanu glinowo-potasowego, KAlfSO/J 1 12H2O). Kształty ich różnią się znacznie wykazują one jednak te same wartości kątów dwuściennych pomiędzy odpowiednimi ścianami, tak iż przez równoległe przesunięcie ścian wszystkie przedstawione wielościany dadzą się sprowadzić do regularnego ośmiościanu (oktaedru), charakterystycznego dla kryształów ałunu.