Prawo stosunków wielokrotnych

Znane są liczne przypadki, gdy te same pierwiastki mogą się łączyć ze sobą w kilku różnych stosunkach wagowych. Fakty te nie są sprzeczne z prawem stosunków stałych, gdyż utworzone związki stanowią różne substancje o całkiem odmiennych własnościach, a skład ilościowy każdego z nich jest ściśle określony.

D a 11 o n wykazał, że jeśli dwa pierwiastki tworzą ze sobą kilka różnych związków, to ilości wagowe jednego z pierwiastkóio, przypadające w tych związkach na tą samą ilość drugiego, stoją do siebie w stosunku liczb całkowitych (zazwyczaj niewielkich). Oto parę przykładów ilustrujących powyższe prawo stosunków wielokrotnych,

– 1. Miedź tworzy z tlenem dwa związki. W pierwszym z nich na jedną część tlenu przypadają (w liczbach zaokrąglonych) 4 części wagowe miedzi (tlenek miedziowy), w drugim — 8 (tlenek miedziawy). Ilości miedzi przypadające na tę samą ilość tlenu w obu związkach mają się do siebie jak 1:2.

– 2. Znane są trzy związki żelaza z siarką, w których stosunek wagowy żelaza do siarki wyraża się odpowiednio liczbami (zaokrąglonymi) 7:4, 7:6 i 7:8. Ostatni z nich występuje w przyrodzie jako pospolity minerał piryt, pierwsze dwa mogą być otrzymane drogą syntezy. Stosunek ilości siarki połączonej z tą samą ilością żelaza wynosi 2:3:4.

– 3. Szczególnie piękną ilustrację prawa stosunków wielokrotnych stanowią tlenowe związki azotu. Jest ich aż 5. Ilości tlenu połączone w nich z 7 częściami wagowymi azotu wynoszą kolejno 4, 8, 12, 16, 20 części, a więc stoją do siebie w stosunku 1:2:3:4:5.

Ciężar równoważnikowy pierwiastka tworzącego kilka związków np. z tlenem, jak wynika z definicji § 8, ma dla każdego z tych związków wartość inną, równą ilości pierwiastka przypadającej w danym związku na 8 części wagowych tlenu. Tak np. równoważnik miedzi w tlenku miedziowym wynosi 32, w tlenku miedziawym zaś — 64.