Izomeria związków zespolonych – ciąg dalszy

Również i dla kompleksów typu MA3B3 istnieje dwojaka możliwość rozmieszczenia przestrzennego ligandów, przedstawiona na rys. 47 a i b. Oba te rodzaje izomerii zostały zaobserwowane na kompleksowych związkach trójwartościowego kobaltu. Szczególny przypadek izomerii występuje w związkach zespolonych, zawierających w kompleksie obok atomu centralnego dwa ligandy jednowartościowe i dwa dwuwartościowe. Każdy z tych drugich zajmuje dwa sąsiednie naroża ośmiościanu. Jako przykład takich związków służyć mogą sole dwuchlorodwu(etylenodwu- amino)chromowe o wzorze ogólnym Cr(en)2Cl2X (en = etylenodwuami- na, NH2. CH2. CH2 . NH2 X — rodnik jednoujemny). Podobnie jak w kompleksach poprzednio omówionego typu MA4B2 mogą tu występować dwie odmiany stereoizomeryczne: odmiana trans, w której oba ligandy jednoujemne zajmują położenie przekątniowe (rys. 48 a), i odmiana cis (rys. 48 b), w której zajmują one pozycje sąsiednie. Jak widać na rysunku, w tym drugim przypadku możliwe są dwa różne ugrupowania, stojące względem siebie jak przedmiot i jego odbicie w zwierciadle płaskim. Postacie takie noszą nazwę enancjomorficznych (§ 240). Występowanie ich związane jest ze zdolnością skręcania płaszczyzny polaryzacji światła spolaryzowanego przez odnośne substancje.

Istotnie udało się otrzymać omawiane związki kompleksowe w dwóch odmianach stereoizomerycznych: prawo- i lewoskrętnej. W kompleksach zawierających więcej niż dwa rodzaje ligandów teoria przewiduje możliwość większej liczby stereoizomerów, odpowiednio do większej rozmaitości możliwych ugrupowań ligandów. W niektórych przypadkach wszystkie przewidziane przez teorię stereoizomery zostały w rzeczywistości otrzymane, w innych — nie. Dla żadnego jednak przypadku liczba znanych odmian stereoizomerycznych nie przewyższa liczby teoretycznie możliwych.

Inny rodzaj izomerii spotykany wśród związków kompleksowych polega na tym, że ligandy wchodzące w skład kompleksu zostają wymienione na cząsteczki lub rodniki spoza niego. Taki przypadek izomerii przedstawiają np, odmiany izomeryczne sześciowodnego chlorku chromowego o składzie wyrażonym wzorem CrClj 6H20 (§ 380).

Podobny do tego przypadek przedstawia tzw. izomeria koordynacyjna. Ten rodzaj izomerii spotyka się u soli, w których zarówno kation jak i anion mają charakter kompleksowy. . Polega on na tym, że oba jony wymieniają pomiędzy sobą po jednym lub kilka ligandów. 'Jako przykłady soli koordynacyjnie izomerycznych przytoczyć można na stępujące pary:

Teoria Wernera ma charakter raczej formalny i nie zajmuje się bliżej zagadnieniem istoty sił wartościowości głównych i ubocznych. Podane przez nią wyjaśnienie struktury związków kompleksowych, w szczególności ich izomerii, stanowi jednak istotne pogłębienie naszych poglądów na budowę materii.