Liczba atomowa a własności pierwiastka. Masy atomowe cz. II

Tak np. około roku 1816 Ddbereiner zwrócił uwagę aa istnienie trójpier- wiastkowych grup O podobnych własnościach, charakteryzujących się tym, że ciężar atomowy środkowego pierwiastka z trójki jest prawie dokładnie równy średniej arytmetycznej ciężarów atomowych dwu pozostałych. Taką „triadę” tworzą np. podług Dóbereinera metale wapń, stront i bar. Ciężar atomowy strontu (87,63) jest zbliżony do średniej arytmetycznej ciężarów atomowych wapnia i baru: (40,08 + 137,36) : 2=88,72. Drugi przykład stanowią pierwiastki chlor, brom i jod, dla których odpowiednie liczby wynoszą: 70,916 i (35,46+126,91) : 2 = 81,18. Inne triady obejmują pierwiastki o pokrewnych własnościach i zbliżonych ciężarach atomowych, jak np. żelazo (55,85), nikiel (58,71) i kobalt (58,94). Bynajmniej jednak nie wszystkie pierwiastki dały się zgrupować w takie „triady”.

W r. 1864 Newlands wypowiedział swoje „prawo oktaw”. W myśl tego prawa w szeregu pierwiastków ułożonych w kolejności wzrastających ciężarów atomowych własności każdego pierwiastka powtarzają się do pewnego stopnia w pierwiastku stojącym za nim na kolejnym ósmym miejscu. Tak więc własności litu, zajmującego drugie miejsce w kolejności ciężarów atomowych wśród znanych wówczas pierwiastków, odnajdujemy u sodu (9 miejsce) i następnie u potasu (16 miejsce) własności węgla (5 miejsce) — u krzemu (12 miejsce) itd. Prawo oktaw występowało jednak dość wyraźnie jedynie wśród kilkunastu pierwiastków najlżejszych. Po przejściu do dalszych pierwiastków napotykano komplikacje, spowodowane częściowo tym, że wiele pierwiastków za czasów Newlandsa nie było jeszcze znanych, a ciężary atomowe nie wszystkich znanych pierwiastków były oznaczone z dostateczną dokładnością. Toteż pomysł Newlandsa nie zyskał uznania u współczesnych.

Szczególnie silny nacisk na znaczenie ciężaru atomowego jako podstawowej własności pierwiastka kładł rosyjski chemik Dymitr Men- delejew. Podjął on myśl Newlandsa i w 1869 r. przeprowadził ją konsekwentnie w zastosowaniu do wszystkich 63 naówczas znanych pierwiastków, stwarzając podstawy naturalnej ich klasyfikacji (§ 77).