Możność rozkładu substancji jednorodnej na składniki prostsze nie jest jednak nieograniczona. Zazwyczaj po paru operacjach dochodzi się do substancji, które już dalej rozłożyć się nie dają, przy- najmniej drogą zwykle stosowanych czynności fizycznych i chemicznych. Tego rodzaju substancje noszą nazwę substancji prostych lub pierwiastków, substancje zaś powstające przez połączenie dwóch lub kilku pierwiastków i dające się z powrotem na te pierwiastki rozłożyć — nazwę związków chemicznych. Woda np. zalicza się do związków, daje się bowiem rozłożyć na tlen i wodór. Podobnie siarczek żelaza, powstający podczas ogrzewania opiłek żelaznych ze sproszkowaną siarką, daje się z powrotem rozdzielić na te składniki, będące już substancjami prostymi.
Badania ostatnich lat kilkudziesięciu wykazały, że pod wpływem niektórych czynników specjalnych również i substancje proste mogą ulec rozkładowi. Zjawiska te są zupełnie innego rodzaju niż typowe przemiany chemiczne.
Będą one omówione w rozdziale IX. Tam też zostanie podana nowoczesna definicja pojęcia pierwiastka (§ 113). Obecnie znanych jest około 100 pierwiastków. Ilości, w jakich występują one w tej części materii, która dostępna jest bezpośredniemu badaniu człowieka, a więc w zewnętrznych warstwach skorupy ziemskiej do głębokości około 16 km (litosfera), w zbiornikach wody na powierzchni kuli ziemskiej (hydrosfera) oraz w niższych warstwach atmosfery do wysokości 100 km, leżą w bardzo szerokich granicach, jak widać z liczb umieszczonych w tablicy 1, uzyskanych na podstawie licznych analiz skał, wody i powietrza.
Leave a reply