Spośród wymienionych w tabl. 10 typów układów dyspersyjnych szczególne znaczenie mają układy złożone z ciekłego ośrodka dyspergującego, w którym rozproszona jest substancja stała lub ciekła. Układy te, znane pod nazwą roztworów koloidowych (od greckiego xo/a = klej), odznaczają się względnie dużą trwałością. Wobec ich dużego znaczenia teoretycznego i praktycznego zarówno w chemii, jak i szczególnie w biologii, zostały one w ostatnich zwłaszcza czasach poddane szczegółowym badaniom. Nauka o roztworach koloidowych stanowi obecnie bardzo obszerny i ważny dział chemii.
Za twórcę nauki o koloidach powszechnie uważa się angielskiego fizyka Grahama (około 1860). Badacz ten na podstawie swoich doświadczeń doszedł do wniosku, że ogół substancji stałych można podzielić na dwie grupy. Substancje należące do grupy pierwszej, rozpuszczając się w wodzie lub innym rozpuszczalniku, tworzą roztwory jednolite, w których substancja rozpuszczona znajduje się w stanie rozproszenia cząsteczkowego lub nawet jonowego. Z roztworu substancje te wydzie- łają się zwykle w postaci krystalicznej. Dlatego Graham nazwał je krystaloidami. Natomiast substancje grupy drugiej tworzą z wodą lub innym rozpuszczalnikiem układy rozproszone, pozornie tylko jednolite, w rzeczywistości zaś wykazujące w porównaniu z roztworami krysta- loidów szereg odrębności. Dla odróżnienia od typowych roztworów Graham nadał tym pseudoroztworom nazwę zolów (sol od ,,so- lutio” — roztwór), w szczególności, zależnie od rodzaju rozpuszczalni ka: hydrozolów, alkoholozolów, eterozolów itp., samym substancjom zaś tworzącym zole — nazwę koloidów. Koloidy mają skłonność do wydzielania się z zoli jako osady bezpostaciowe, często galaretowate, zawierające jeszcze znaczne ilości ośrodka rozpraszającego. Osady te nazywa się gelami lub żelami, proces zaś ich powstawania z zoli — koagulacją.
Od czasu gdy udało się otrzymać w postaci zoli substancje o tak wybitnych cechach krystalicznych, jak metale, podział Grahama okazał się niesłuszny. Zamiast wyróżniać koloidy jako odrębną grupę substan- cyj, należy raczej mówić o stanie koloidowym materii, który polega na daleko idącym jej rozdrobnieniu.
Leave a reply