Roztwory substancji stałych w cieczach

Pozostaje przypadek ostatni, w którym substancja rozpuszczona jest w warunkach doświadczenia substancją stałą. Póki roztwór jest nienasycony, układ jest dwufazowy, a więc dwuzmienny. Można zmieniać niezależnie od siebie dwa parametry układu, np. temperaturę i skład roztworu. Gdy natomiast przez wprowadzenie dostatecznej ilości substancji rozpuszczonej osiągnięty zostanie stan nasycenia, tzn. gdy obok dotychczasowych dwóch faz (roztworu i pary) pojawi się trzecia — stała, wówczas układ przechodzi z dwuzmiennego w jednozmienny. W takim układzie temperatura wyznacza zarówno prężność pary nad roztworem, jak i skład wszystkich trzech faz. Chodzi tu najczęściej o wpływ temperatury na stężenie roztworu nasyconego, czyli na rozpuszczalność substancji stałej. Fazę stałą bowiem stanowi zazwyczaj czysta substancja rozpuszczana (albo określony jej związek z rozpuszczalnikiem, np. hydrat), w fazie gazowej zaś występuje sama tylko para rozpuszczalnika, gdyż prężność pary substancji stałych w niezbyt wysokich temperaturach jest najczęściej tak niewielka, że bez obawy popełnienia większego błędu może być pominięta. Takie substancje stałe nazywa się substancjami nielotnymi.

Rozpuszczalność substancji stałych w miarę wzrostu temperatury najczęściej wzrasta, i to niekiedy bardzo znacznie (np. KCIO3, AgNOa i wiele innych). Znane są jednak i przypadki, w których rozpuszczalność substancji z temperaturą prawie się nie zmienia (NaCl) łub nawet maleje (CaSO/, 2H20, Na2SO/, powyżej 32,38°C). Jak rozmaicie przedstawia się wpływ temperatury na rozpuszczalność różnych soli w wodzie, można się przekonać przez rzut oka na rysunek 20, gdzie na osi odciętych oznaczona jest temperatura, na osi rzędnych zaś — rozpuszr- czalność soli, wyrażona w gramach na 100 g wody.