Reakcje analityczne tlenu i jego zastosowanie
Obecność większych ilości tlenu w mieszaninie gazowej można stwierdzić najłatwiej po jego zdolności podtrzymywania palenia. Jeśli żarzące się drewienko wprowadzić do naczynia z tlenem (lub kierować na nie strumień tlenu wypływający ze zbiornika), to zapali się ono jasnym płomieniem. Dla dokładniejszego ilościowego oznaczenia zawartości wolnego tlenu w mieszaninie używa się zwykle zasadowego roztworu piro- galolu, związku o wzorze C0H6O3, który łatwo ulega utlenieniu i wskutek tego pochłania tlen. Oznaczenie wykonywa §ię zwykle w aparacie O rs a t a, którego opis podają podręczniki chemii analitycznej.
Nie opracowano natomiast metody ogólnej, pozwalającej stwierdzić, a tym bardziej oznaczyć ilościowo zawartość tlenu chemicznie związanego. Dlatego też określenie zawartości tlenu w związkach odbywa się zazwyczaj w ten sposób, że sumę procentowej zawartości wszystkich innych pierwiastków odejmuje się od stu.
Jako gaz podtrzymujący palenie w znacznie silniejszym stopniu niż powietrze, czysty tlen stosuje się wszędzie tam, gdzie chodzi o wzmożenie procesu utleniania, w szczególności procesu oddychania.
Tak zwane aparaty tlenowe, zaopatrzone w specjalnie urządzone butle ze sprężonym tlenem, stosuje się więc do usprawnienia oddychania w pomieszczeniach zamkniętych (łodzie podwodne, aparaty nurkowe, samoloty na dużych wysokościach, niekiedy i kopalnie), a także przy zatruciach tlenkiem węgla (czadem) oraz w niektórych wypadkach chorobowych. Również gdy chodzi o uzyskanie bardzo wysokich temperatur z użyciem paliwa gazowego, spalanie przeprowadza się zawsze czystym tlenem zamiast powietrza. Wówczas bowiem ciepło wydzielone podczas reakcji nie marnuje się na bezużyteczne ogrzewanie azotu, a idzie na podwyższenie temperatury samych produktów spalania. Dzięki temu tlen jest stosowany np. do spawania i cięcia metali. W ostatnich latach w ZSRR zaczęto też stosować sprężony tlen zamiast powietrza w procesie wielkopiecowym do otrzymywania żelaza z rud (§ 407), co pozwala prowadzić proces w znacznie wyższych temperaturach.
W handlu tlen znajduje się w butlach stalowych pod ciśnieniem 150 at. O szczególniejszej roli, jaką tlen spełnia w zjawiskach przyrodzonych, jak oddychanie, butwienie itp., była już mowa wyżej.