Jak już wspomniano (§ 6), tlen stanowi blisko połowę dostępnej człowiekowi materii. W stanie wolnym znajduje się on w powietrzu atmosferycznym, które w dolnych swych warstwach składa się mniej więcej w V5 (dokładniej w 20,8% na objętość lub w 23% na wagę) z gazowego tlenu. Woda, która w postaci oceanów i mórz pokrywa większą część powierzchni kuli ziemskiej, zawiera około -/fl tlenu. Wreszcie i stała skorupa ziemska w olbrzymiej swej większości zbudowana jest ze związków tlenu z innymi pierwiastkami, głównie z krzemem, glinem i żelazem.
Na skalę laboratoryjną otrzymuje się zwykle tlen przez rozkład niektórych związków, łatwo oddających swój tlen podczas ogrzewania:
a. Czerwony tlenek rtęciowy ogrzany do 350—400°C rozpada się na rtęć w postaci pary i tlen: 2HgO = 2Hg -i- 02.
Przez oziębienie rtęć zostaje skroplona i tlen może być otrzymany w stanie .czystym. Reakcja ta jest ważna ze względów historycznych, na niej bowiem zostało udowodnione przez Lavoisiera prawo zachowania masy (§ 7). Ona też posłużyła Priestleyowi (1774) do otrzymania po raz pierwszy czystego tlenu. Ze względu jednak na dość wysoką cenę tlenku rtęciowego oraz małą wydajność tlenu (10 g HgO daje zaledwie 0,74 g, czyli około 500 cm3 tlenu) otrzymuje się obecnie tlen w praktyce laboratoryjnej z innych związków.
b. Takim związkiem jest np. nadmanganian potasowy, który tworzy ciemne kryształy o połysku metalicznym, a w wodzie rozpuszcza się z zabarwieniem malinowym. Ogrzany w stanie stałym oddaje on część swego tlenu w myśl równania: 4KMn04 = 2K,MnOa -j- 2Mn02 -r 302.
c. Jeszcze lepiej stosować do tego celu chloran potasowy, bezbarwną krystaliczną sól, znaną w handlu pod nazwą soli Bertholleta. Sól ta topi się w 356″C, w temperaturze zaś nieco wyższej rozkłada się na tlen, chlorek i nadchloran potasowy: 2KC10, = O, + KOI + KCIO.
Ten ostatni zaś rozpada się dalej na chlorek potasowy i tlen: K0104 = KC1 + 2 C)2.
Leave a reply