Tlenki. Podział pierwiastków na metale i niemetale
Związki pierwiastków z tlenem noszą ogólnie nazwę tlenków. Znane są tlenki występujące w zwykłej temperaturze jako gazy (COa, SO2) bądź też ciecze (woda), bądź wreszcie jako substancje stałe (P2Ó5, MgO, Fe2C>3). Ze względu na zachowanie chemiczne dzieli się zwykle tlenki na dwie duże grupy, jakkolwiek od razu należy się zastrzec, że podział ten nie da się przeprowadzić ściśle. Tlenki będące typowymi przedstawicielami grupy pierwszej, łącząc się z wodą tworzą związki (wodorotlenki), które nadają wodnym roztworom smak gorzki i konsystencję „ługowatą”, przypominającą roztwór mydła. Roztwory takie mają zdolność zmieniania w charakterystyczny sposób zabarwienia niektórych związków organicznych, zwanych wskaźnikami (indykatorami). Na przykład lakmus barwi się na kolor niebieski, oranż metylowy — na żółty, fenoloftale- ina — na intensywny wiśniowoczerwony. Takie połączenia tlenków z wodą noszą nazwę zasad, same tlenki — tlenków zasadowych, pierwiastki zaś tworzące tlenki zasadowe — nazwę metali (np. sód, magnez).
Przez połączenie drugiej grupy tlenków z wodą powstają związki, które roztworom wodnym nadają smak kwaśny, barwią lakmus i oranż metylowy na różowo, a fenoloftaleinę odbarwiają. Ciała te noszą nazwą kwasów, tlenki, z których kwasy powstały przez połączenie z wodą — tlenków lub bezwodników kwasowych, odnośne pierwiastki zaś nazywane są niemetalami (węgiel, siarka). Znane są wreszcie tlenki nie dające się zaszeregować do żadnej z tych grup. Określa się je jako tlenki obojętne. Najwybitniejszym ich przedstawicielem jest woda.
Zachowanie się chemiczne tlenków nie jest jedynym kryterium, na którym opiera się podział pierwiastków na metale i niemetale. Bierze się pod uwagę także cechy fizyczne pierwiastka, a więc jego własności optyczne, termiczne, elektryczne. Jak we wszystkich tego rodzaju klasyfikacjach, tak i tu również granica pomiędzy pierwiastkami metalicznymi a niemetalicznymi nie da się ściśle przeprowadzić, znane są bowiem liczne pierwiastki o własnościach pośrednich.
Pojęcie zasad i kwasów obejmuje nie tylko połączenia tlenków metali lub niemetali z wodą. Istnieją też kwasy beztlenowe (np. kwas solny HC1) oraz zasady nie zawierające metalu (np. zasada amonowa). Ogólniejsze definicje tych pojęć będą podane później (§ 30, 49, 57).