Podział układu okresowego pierwiastków
Charakter chemiczny pierwiastków rodzin pobocznych w różnych grupach układu nie wykazuje tak dużych różnic. W stanie wolnym mają one wszystkie własności typowych metali. Na niższych stopniach utlenienia tworzą tlenki słabo zasadowe. Jedynie wyższe tlenki pierwiastków położonych w prawej części układu, poczynając od grupy V, a częściowo nawet IV, mają charakter bezwodników kwasowych, podobnie jak odpowiednie tlenki pierwiastków rodzin głównych tychże grup (prócz grupy VIII). W kierunku poziomym układ dzieli się na 10 szeregów lub na 7 okresów.
Okres 1 składa się tylko z dwóch (2 l2) pierwiastków, wodoru i helu. Każdy następny rozpoczyna się od pierwiastka głównej rodziny grupy I (litowca) i kończy na pierwiastku z rodziny helowców (gazów szlachetnych, grupy VIII).
Okres 2 obejmuje 8 (2 22) pierwiastków od Li w grupie I do Ne w grupie VIII. Są to czołowe pierwiastki rodzin głównych kolejnych grup układu okresowego. Również i pierwiastki okresu 3 w liczbie 8 (od Na do Ar) wchodzą w skład rodzin głównych.
Okres 4 (pierwszy większy) składa się z szeregów czwartego i piątego, obejmujących razem 18 (2 32) pierwiastków. Pierwsze dwa pierwiastki K i Ca należą do rodzin głównych odpowiednich grup. Następne, od Sc (grupa III) do Zn (grupa II w następnym szeregu) tworzą czołowe pierwiastki rodzin pobocznych. Końcowe pierwiastki okresu 4 (od Ga w grupie III do Kr w grupie VIII) należą znów do rodzin głównych.
Okres 5 (drugi większy) obejmuje szeregi szósty i siódmy z 18 dalszymi pierwiastkami od Rb do Xe włącznie. Podział ich na rodziny główne i poboczne jest analogiczny do okresu 4.
Okres 6 (wielki) zawiera ogółem 32 (2 42) pierwiastki, zgrupowane w szeregach ósmym i dziewiątym. Pierwsze dwa pierwiastki tego okresu Cs i Ba należą do rodzin głównych pierwszych dwóch grup. La stoi w rodzinie pobocznej grupy III, po czym następuje 14 kolejnych pierwiastków, zwanych lantanowcami i umieszczanych zwykle osobno poza główną tablicą układu. Rozmieszczenie według rodzin dalszych pierwiastków tego okresu od Hf do Rn jest takie samo, jak w obu okresach poprzednich.
Okres 7 (nie dokończony) obejmuje 16 pierwiastków ostatnich. Pierwsze dwa Fr i Ra należą do rodzin głównych trzeci Ac jest analogiem lantanu. Następujące za aktynem pierwiastki Th, Pa i U ze względu na duże ich podobieństwo do pierwiastków rodzin pobocznych grup IV—VI zaliczano dawniej do tych rodzin. Obecnie wyodrębnia się je wraz ze sztucznie otrzymanymi pierwiastkami pozauranowymi (trans- uranowcami) w podobną grupę (aktynowce), jaką tworzą lantanowce w okresie 6. Sprawa właściwego umieszczenia pierwszych aktynowców w układzie okresowym nie jest jeszcze ostatecznie rozstrzygnięta.
Okresowy charakter występuje nie tylko we własnościach chemicznych pierwiastków, uszeregowanych w kolejności wzrastających liczb atomowych (ciężarów atomowych). Dotyczy to także niektórych przynajmniej własności fizycznych. Najdobitniej świadczy o tym krzywa podana przez Lothara Meyera (rys. 44), przedstawiająca zależność pomiędzy ciężarem atomowym pierwiastków (oś odciętych) a ich objętością atomową (objętością zajmowaną przez jeden gramoatom pier- wiastka V = Aid, odkładaną wzdłuż osi rzędnych). Okresowy charakter tej krzywej, z wybitnymi maksymami w punktach odpowiadających pierwiastkom głównej rodziny grupy I, rzuca się od razu w oczy. W krzywych wyrażających zależność innych własności fizycznych (temperatury topnienia, wrzenia i in.) okresowość występuje mniej wyraźnie.