Helowce (gazy szlachetne)
Sześć pierwiastków, nazywanych gazami szlachetnymi, tworzy główną rodzinę ósmej grupy układu okresowego. Od wszystkich innych różnią się one przede wszystkim swoją niezdolnością do tworzenia trwałych związków chemicznych. Temu zapewne przypisać należy, ż poznano je stosunkowo bardzo późno, bo dopiero pod koniec ubiegłego stulecia, pomimo że przynajmniej niektóre z nich spotyka się w przyrodzie w ilościach dość znacznych. Nazwy i symbole helowców, jak również ich ważniejsze własności fizyczne podaje tablica 32.
W przyrodzie helowce występują przede wszystkim w powietrzu atmosferycznym, stanowiąc łącznie około 1 °/o na objętość. Z tej ilości przeważająca część (0,934ll/c) przypada na argon pozostałe gazy występujące zaledwie w śladach (p. tabl. 43 na str. 336). Niektóre źródła gazów ziemnych, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych A.P., zawierają dość znaczne ilości helu (do P/o). Ten sam gaz wydziela się również podczas ogrzewania niektórych minerałów promieniotwórczych, jak kle- weit, monacyt, torianit. Również i źródła mineralne zawierają niekiedy rozpuszczone helowce, przede wszystkim hel i argon, a także neon. Obecność helu wykryto też w gazach wulkanicznych oraz w atmosferze słońca i niektórych gwiazd i mgławic.
Zawartość helowców w atmosferze przez długi czas uchodziła uwadze badaczy. Wprawdzie już w roku 1784 Cavendish, przepuszczając w ciągu dłuższego czasu iskry elektryczne przez powietrze, stwierdził, że po związaniu w ten sposób całego azotu na tlenek pozostaje pewna ilość gazu stanowiąca około 1/120 części początkowej objętości powietrza, który już dalej z tlenem się nie łączy. Obserwacja ta poszła jednak w niepamięć. Dopiero w roku 1892 Rayleigh zwrócił uwagę na to, że gęstość ,,azotu” otrzymanego z powietrza po usunięciu pary wodnej, dwutlenku węgla i tlenu jest około 0,5% większa niż gęstość tego gazu, wytworzonego przez rozkład jego związków (1,2567 g/1 wobec 1,2505 g/1). Ramsay wypowiedział przypuszczenie, że różnicę tę należy przypisać obecności w powietrzu pewnej ilości nieznanego dotychczas gazu, cięższego od azotu. Przez związanie tlenu za pomocą rozżarzonej miedzi, a azotu — za pomocą ogrzanego magnezu Ramsay otrzymał pewną ilość nowego pierwiastka, który nazwał argonem. Niedługo potem, badając wydzielający się podczas ogrzewania minerału kleweitu gaz, uważany dotychczas za azot, przekonał się Ramsay, że jest również nie znany dotychczas pierwiastek podobny w swych własnościach do argonu. Nazwano go helem. Przez frakcyjną destylację argonu otrzymanego z powietrza Ramsay stwierdził obecność helu w powietrzu atmosferycznym, a nadto w niedługim czasie wykrył pozostałe helowce: neon, krypton i ksenon. Radon wykryty został jako pierwszy produkt promieniotwórczego rozpadu radu.