Kationy pierwiastków rodzin pobocznych

Kationy pierwiastków rodzin pobocznych (jak również niektórych pierwiastków rodzin głównych, jak np. Sn, Pb, i Sb i in.) mogą przyłączać nie tylko cząsteczki obojętne, jak wodę lub amoniak, lecz również aniony mające wolne dublety elektronowe (aniony fluorowców, CN—, N02— itp.)- Powstają przy tym aniony kompleksowe, np. czterocyjano- cynkanowy [Zn(CN)/,]2-, sześcioazotynokobaltanowy [CofNCle]3-, sześ- ciochlorocynianowy [SnClG]2-. Zarówno kationy, jak i aniony kompleksowe ulegają w roztworze dysocjacji w tym większym stopniu, im słabiej jon centralny wiąże skoordynowane ligandy. Np.: [ZniCN)]2′ Zn2+ + 4CN.

Stała K charakteryzująca ten stan równowagi. [Zn(CN)n nosi nazwę stałej dysocjacji wtórnej jonu kompleksowego lub jego „stałej nie trwałości”, gdyż wartość jej jest tym większa, im mniejsza jest trwałość kompleksu.

Znane są przypadki, gdy jon metalu tworzy wiązania koordynacyjne z dwoma atomami wchodzącymi w skład tej samej cząsteczki, lecz nie połączonymi ze sobą bezpośrednio, a poprzez kilka innych atomów. Następuje w ten sposób zamknięcie pierścieniowego układu atomów, który odznacza się największą trwałością, gdy liczba członów pierścienia wynosi 5 lub 6. Przykładem takich związków są wspomniane w § 84 połączenia trójwartościowego chromu, zawierające kompleksowo związane cząsteczki etylenodwuaminy H2N CH2 CH2 NH2. Jon chromowy tworzy wiązania koordynacyjne z obu atomami azotu. Związki tego typu, zwane chelatowymi („kleszczowymi”), wyróżniają się zazwyczaj intensywnym zabarwieniem i są trudno rozpuszczalne. Dzięki temu reakcje ich powstawania wykorzystywane są często w chemii analitycznej, jako charakterystyczne dla wielu jonów metalicznych (por. np. § 422).