Wiązania pół biegunowe lub koordynacyjne cz. II
W przytoczonym przykładzie atom boru odgrywa rolę akceptora, atom azotu — rolę donora. BF3 może równie dobrze przyłączać zamiast cząsteczki amoniaku jeszcze jeden jon F, który ma przecież aż 4 „wolne” dublety elektronowe. Powstaje przy tym anion BF/- o zupełnie symetrycznej budowie, w którym wszystkie 4 jony fluorkowe są zupełnie równorzędne:
Ładunki elektryczne w tym anionie zespolonym rozmieszczone są zupełnie symetrycznie. Kation metaliczny, z którym ten anion tworzy sól, nie jest połączony z żadnym poszczególnym atomem anion działa nań dzięki swemu ładunkowi jako całość.
Podobnie powstawanie kationu amonowego, NH/,+, może być wyjaśnione w ten sposób, że atom azotu jako donor przyłącza za pomocą wolnego dubletu elektronowego jeszcze jeden proton, odgrywający rolę akceptora:
Stanowisko wszystkich czterech protonów jest w tym jonie zupełnie równorzędne. Nawet budowę takich związków, jak kwas siarkowy można tłumaczyć posiłkując się wiązaniem półbiegunowym:
W anionie SO4- rozmieszczenie ładunków elektrycznych jest zupełnie symetryczne. Jon ten oddziaływa na kationy metaliczne w siarczanach nie za pośrednictwem jednego z atomów tlenu, jak to przyjmowała dawniejsza teoria wartościowości (§ 81), lecz jako jedna całość. Dla zaznaczenia tego pisze się niekiedy wzór kwasu siarkowego ujmując wzór zespolonego anionu w nawias prosty: HSO/J.
Duża skłonność tworzenia związków koordynacyjnych z atomami lub cząsteczkami
Substancje z wolnymi dubletami elektronowymi przy jednym z atomów, jak np. woda lub amoniak, wykazują dużą skłonność tworzenia związków koordynacyjnych z atomami lub cząsteczkami mającymi luki w powłokach elektronowych atomy z lukami odgrywają rolę akceptorów. Jako takie akceptory występować mogą np. jony pierwiastków z rodzin dodatkowych układu okresowego, jak Cu2+ lub Zn2+. W jonach cynkowych, powstających z elektrycznie obojętnych atomów Zn przez odłączenie obu elektronów walencyjnych, poziom trzeci jest najwyższym poziomem całkowicie zapełnionym elektronami w liczbie 18 {por. tabl. 17, § 73, 1. at. 30). Tego rodzaju układ elektronowy, aczkolwiek dość trwały, ustępuje jednak co do trwałości układowi okteto- wemu, właściwemu atomom helowców. Jony cynkowe mają więc dążność do wytworzenia takiego oktetu przez koordynacyjne związanie 4 cząsteczek wody lub amoniaku. Powstają w ten sposób jony zespolone (kompleksowe): [Zn(H30)4]3+ lub [Zn(NH3)4]3+.
Doświadczenie wykazuje, że oktet nie jest jedyną trwałą konfiguracją zewnętrznej powłoki elektronowej. Istnienie trwałych połączeń, w których występuje 6 grup koordynacyjnie związanych z atomem centralnym, dowodzi, że i układ 12 elektronów na najwyższym poziomie atomu odznacza się dużą trwałością. Rzadziej spotykane i mniej trwałe są związki zespolone, w których atom centralny przyłącza koordynacyjnie 8 grup, jak np. niektóre cyjanki molibdenu i wolframu, oraz związki o 2 lub 3 grupach koordynacyjnie związanych z atomem centralnym, do których należą m. in. zespolone związki pierwiastków rodziny miedziowców.