Osiągnięcia układu okresowego

Poza stworzeniem trwałych podstaw pod naturalny system klasyfikacji pierwiastków chemicznych, zachowany w swych ogólnych zarysach do chwili obecnej, układ okresowy Mendelejewa oparty na ciężarach atomowych pogłębił wiedzę o pierwiastkach chemicznych w kilku kierunkach.

Dzięki układowi wystąpiły liczne nie zauważone dawniej analogie pomiędzy pierwiastkami, które znalazły się w tej samej rodzinie układu, jak np. między kadmem a rtęcią, cyną a ołowiem, borem a glinem i in.

Układ dał możność określić należycie ciężar atomowy niektórych pierwiastków, m. in. berylu i uranu. Jak już wspomniano (§ 15), analiza chemiczna związków pierwiastka pozwala określić jedynie jego równoważnik chemiczny. Ciężar atomowy równy jest temu równoważnikowi pomnożonemu przez wartościowość. Z własności chemicznych pierwiastka można określić jego miejsce w układzie okresowym wśród innych pierwiastków i w ten sposób rozstrzygnąć, która wielokrotność ciężaru równoważnikowego stanowi ciężar atomowy. Na przykład równoważnik chemiczny berylu, określony na podstawie analizy jego chlorku, wynosi okrągło 4,5. Ze względu na duże podobieństwo tego pierwiastka do trójwartościowego glinu przypisywano mu dawniej również wartościowość 3, co prowadzi do ciężaru atomowego 4,5 3 = 13,5. W szeregu pierwiastków, ułożonych w kolejności ciężarów atomowych, berylowi przypadłoby zatem miejsce pomiędzy węglem (c. at. 12) a azotem (c. at. 14). Z ogólnego charakteru tych pierwiastków wynika jednak, że następują one bezpośrednio jeden po drugim pierwiastek o własnościach metalicznych jak beryl i o wartościowości 3 nie znajduje dla siebie miejsca w tej części układu. Było natomiast nie zajęte miejsce u szczytu grupy II, całkiem odpowiednie do umieszczenia berylu, jeśli przyjmie się dla niego wartościowość 2, a co za tym idzie, ciężar atomowy 4,5 2 = 9.