Category Bez kategorii

Adsorpcja występuje nie tylko na granicy zetknięcia substancji stałej z gazem, lecz na każdej powierzchni oddzielającej od siebie dwie różne fazy. Duże znaczenie obok adsorpcji gazów ma też adsorpcja z roztworów. Z teoretycznego punktu widzenia jest to zjawisko bardziej skomplikowane niż adsorpcja gazów. Nie można dokładnie przewidzieć, od czego zależy ilość substancji zaadsorbowanej. Na ogół przyjmuje się, że substancja rozpuszczona tym łatwiej ulega adsorpcji, im większe ma cząsteczki. Ze wzrostem stężenia ilość substancji zaadsorbowanej z roztworu rośnie w podobny sposób jak ilość zaadsorbowanych gazów ze wzrostem ciśnienia. Pamiętać jednak należy, że w przypadku adsorpcji z roztworów nie tylko substancja rozpuszczona, lecz również i rozpuszczalnik może być zagęszczony na powierzchni fazy stałej. Może się więc zdarzyć, że stężenie roztworu po wprowadzeniu doń adsorbentu będzie większe niż poprzednio — nastąpi to wówczas, gdy rozpuszczalnik jest adsorbowany silniej niż substancja rozpuszczona. Mówi się wówczas (niezupełnie słusznie) o „adsorpcji ujemnej”.

Wodór jest szczególnie uzdolniony do działań redukcyjnych bezpośrednio w chwili powstawania, np. z cynku i kwasu siarkowego lub ' sodu i wody.

Wszystkie przemiany chemiczne, do jakiegokolwiek typu należą, podlegają kilku zasadniczym prawom, których słuszność została potwierdzona przez bardzo liczne doświadczenia. Pierwsze z tych praw, znane pod nazwą prawa zachowania masy, może być sformułowane w sposób następujący:

Z mieszaniny gazów wypływających z ozonizatora przez silne oziębianie można wydzielić czysty ozon jako ciecz o barwie ciemnoniebieskiej, prawie czarnej, wrzącą w temperaturze — 111,5°C. Najbardziej charakterystyczną jego cechą jest silny, przenikliwy zapach, przypominający z jednej strony dwutlenek azotu, z drugiej zaś kwas pod- chlorawy. Zapach ten, od którego, jak wspomniano, ozon otrzymał swą nazwę, jest na tyle intensywny, że daje się wyczuć nawet wówczas, gdy powietrze zawiera 1 część ozonu na 300 000 części powietrza. W małych stężeniach ozon sprawia wrażenie orzeźwiające, w większych natomiast działa silnie drażniąco na błony śluzowe dróg oddechowych.

Odcinki osi współrzędnych: przedni, prawy, górny przyjmuje się za dodatnie tylny, lewy, dolny — za ujemne. Ujemną wartość odcinka zaznacza się w symbolu ściany przez umieszczenie znaku minus nad odpowiednim indeksem. W ten t sposób np. symbol (hkl) oznacza ścianę położoną w oktancia tylnym, prawym, dolnym.

Wodór wchodzi w skład wszystkich kwasów. Jemu więc właściwie należy się nazwa „kwasorodu”, którą w dawnej polskiej terminologii chemicznej (a także we współczesnej terminologii w innych językach — por. oxygenium, Sauerstoff, kisłorod) nadano tlenowi, uważając go za istotny składnik kwasów. Nie wszystkie jednak związki wodorowe są kwasami. Poza omówionymi wyżej własnościami (§ 19) kwasy wyróżniają się od innych związków wodorowych tym, że ich wodór „kwasowy” może być wymieniany na metal. Reszta cząsteczki kwasu po oddzieleniu wodoru nazywa się resztą kwasową. W ten sposób kwas można określić jako połączenie reszty kwasowej z wodorem zdolnym do wymiany na metal. Resztą kwasu siarkowego — H2S04 — jest grupa SO4, kwasu azotowego — HNO3 — grupa NO3, kwasu solnego — HC1 — atom Cl. Zależnie od tego, ile atomów wodoru w cząsteczce kwasu można zastąpić przez atomy metalu, rozróżnia się kwasy jedno-, dwu-, trój- itd. zasadowe (1-, 2-, 3-wartościowe).

Powstające w wyniku przemian promieniotwórczych nowe pierwiastki tworzą się w ilościach tak małych, że obecność ich w badanym preparacie może być wykazana jedynie dzięki wysyłanemu przez nie promieniowaniu. Zwykłe natomiast, choćby najczulsze metody chemii analitycznej zawodzą. Również poznanie własności chemicznych nowych pierwiastków nie da się osiągnąć za pomocą tych metod. Postępuje się więc w ten sposób, że do substancji promieniotwórczej dodaje się jakiegokolwiek znanego pierwiastka o własnościach chemicznych przypuszczalnie podobnych do własności badanego pierwiastka promieniotwórczego. Jeśli teraz oddzielić dodany pierwiastek jednym ze zwykle stosowanych sposobów {strącanie osadu, ekstrakcja za pomocą odpowiednio dobranego rozpuszczalnika itp.), to razem z nim zostanie oddzielony i badany pierwiastek promieniotwórczy. Jeśli np. do minerału uranowego, zawierającego zawsze pewną ilość radu, dodać soli barowej, a następnie strącić bar kwasem siarkowym, to otrzymany osad BaS04 wysyła promienie « o okresie półtrwania i zasięgu charakterystycznym dla promieni

Rozpadowi przeciwdziała nawet bardzo niewielka ilość takich substancji, jak kwas fosforowy, antifebryna (acetanilid), mocznik oraz tlenki niektórych metali, np. ZnO. Substancje te dodaje się do handlowych preparatów H202 celem zwiększenia ich trwałości.

Prawo działania mas może być uzasadnione na podstawie teorii kinetycznej przede wszystkim dla układów gazowych. Opierając się na prawie roztworów van’t Hoffa {§ 43), można stosować je w wielu przypadkach również i do reakcyj w roztworach.

Dysocjacja wody, aczkolwiek zachodzi w znikomym tylko stopniu, nie pozostaje jednak bez wpływu na zachowanie się rozpuszczonych w wodzie soli. Na przykład octan sodowy, CH.iCOONa, powstający przez zobojętnienie słabego kwasu octowego mocną zasadą sodową, jest, jak wszystkie niemal sole, całkowicie zdysocjowany według równania: OIIjCOONa > CHaCOr + Na.

Jeśli założy się, że współczynniki rozszerzalności cieplnej badanej pary i powietrza są sobie równe (tj,, że zarówno para, jak i powietrze zachowują się jak gazy doskonałe), wówczas można twierdzić, że użyta do pomiaru ilość substancji m zajęłaby w temperaturze pokojowej T i pod ciśnieniem panującym w eudiometrze p taką samą objętość v, jak i wyparte przez nią powietrze, gdyby w tych warunkach mogła istnieć w stanie pary. Można więc do równania (II, 10) wstawić odczytaną w eudiometrze objętość v i temperaturę pokojową T. Ciśnienie p zaś znajdujemy odejmując od ciśnienia barometrycznego B prężność nasyconej pary wodnej (§ 37) w temperaturze pokojowej w oraz ciśnienie słupa wody h pozostałej w eudiometrze, przerachowane na te same jednostki .ciśnienia co B i uj...

Chemia wraz z fizyką należą do nauk przyrodniczych. Współczesna wiedza ludzka o otaczającym nas świecie jest tak rozległa, że z konieczności musi być podzielona na liczne gałęzie, z których każda zajmuje się zjawiskami zachodzącymi w ściśle określonej dziedzinie. Tak więc astronomia bada ruchy ciał niebieskich, geologia interesuje się przemianami, jakim z biegiem czasu ulega nasza Ziemia, treść botaniki stanowią zjawiska zachodzące w świecie roślinnym itd. Fizyka i chemia zajmują się wszelkimi przemianami w świecie materialnym, niezależnie od środowiska, w jakim zachodzą. Parowanie wody stanowi np. przedmiot zainteresowania fizyki niezależnie, czy odbywa się ono na powierzchni oceanu, czy w kotle parowym, czy w jakichkolwiek innych warunkach. Wszelkie zjawiska, wchodzące w zakres tej czy innej gałęzi wiedzy przyrodniczej, dają się ostatecznie sprowadzić do zjawisk fizycznych lub chemicznych. W tym też sensie fizyka i chemia mogą być uważane jako podstawa wszystkich innych nauk przyrodniczych.

Podczas przepuszczania przez powietrze iskrowych wyładowań elektrycznych, uzyskanych za pomocą silnej maszyny elektrycznej lub cewki indukcyjnej, daje się wyczuć charakterystyczny zapach, podobny do tego, jaki występuje w powietrzu po burzy. Zjawisko to zostało zaobserwowane już w 1785 r. przez van Mar urna. Ten sam zapach występuje pod wpływem promieni ultrafioletowych, wytwarzanych w lampie kwarcowej, jak również podczas wielu przemian chemicznych, jak elektroliza kwasu siarkowego, zwłaszcza w niskiej temperaturze z dużą gęstością prądu na anodzie, powolne utlenianie fosforu, działanie fluoru na wodę, rozkład nadmanganianu lub dwuchromianu stężonym kwasem siarkowym itp.

Podczas reakcji protolitycznych przyłączanie protonu przez cząsteczkę zasady w myśl teorii Brónsteda (§ 57) następuje za pomocą wiązania koordynacyjnego, w którym proton występuje jako akceptor, jeden z atomów zasady zaś — jako donor. Lewis rozszerzył pojęcie zasady na wszystkie połączenia, w których skład wchodzą atomy, mogące funkcjonować jako donory. Konsekwentnie związki posiadające w cząsteczkach atomy-akceptory określone zostały jako kwasy. W przytoczonym na początku tego paragrafu przykładzie łączenia się fluorku borowego z amoniakiem pierwszy z tych związków jest według Lewisa kwasem, drugi — zasadą. Według tej uogólnionej teorii kwasów i zasad istota tych pojęć związana jest nie z zawartością tego czy innego pierwiastka, jak w teoriach dawniejszych, lecz z pewnymi cechami strukturowymi cząsteczek. Teoria Lewisa może być więc stosowana również do związków nie zawierających protonów. Nie jest ona jednak ogólnie przyjęta, nie bierze bowiem pod uwagę w dostatecznym stopniu pewnych cech szczególnych wyróżniających kwasy protonowe.